Aller au contenu

Ene båke so les bwès d’ l’ Årdene/I

Èn årtike di Wikisource.
Ciste ouve ci egzistêye eto divins ds ôtès ortografeyes : Feller-Léonard.
Peler ås tcheneas

Mononke Colas - Dinltins, les djonnes djins des viyaedjes inmént bén ndaler fé l' dicåce a gåtche et a droete, come les djonnes d' enute, ma fwè. I gn a ki ça n' esteut nén si åjhey k' asteure po ramasser cwate sôs. C' est po ça k' i waitént sovint di trover ene pitite ovraedje dins les bwès.

Cwand dj' esteu djonnea, ene miete pus vî k' twè cwanlminme, saiss, onk des mestîs ki nos rapoirtéve li pus, c' esteut d' aler peler ås tcheneas. C' esteut des åbes di vint, trinte ans. C' est zels ki rindèt li meyeuse eschoice, k' i parait. On aveut droet d' peler les cis k' estént so s' pårtaedje di virêye, k' on-z aveut tiré après l' novelan. Ki, pa des côps, on è fjheut co ene pårt u deus d' pus, sovint k' on vî vijhén vos aveut dné les schoices. Po cmincî a peler, i faleut ratinde li moes d' may, å moumint k' el seuve kimince a monter. Ça duréve troes samwinnes, on moes å long. Adon, on côp k' les åbes fouyént, on n' î pleut pus aler, et i faleut ratinde li seuve del Sint Djan, come on djheut.

Pitit Firmin – Et c' est cwand, mononke, li Sint-Djan ?

Mononke Colas – A, c' est vraiy, vos n' conoxhoz pus vos sints, don, vozôtes. Et bén, li Sint-Djan, ça tome li 24 di djun. I n' î ploût nén sovint. Mins cwand i ploût, on dit k' el plouve del Sint-Djan fwait des noejhetes tote poureyes…

Adon, on waitive d' aveur ene boune djournêye. Ca, a l' prumire termene del pelinne, sol fén d' avri u l' kiminçmint d' may, i gnè vneut co bén pas des côps ene froede bijhe. Cwand i bijhive insi on n' åreut pus seu peler. Li ci k' åreut volou travayî di totes foices, i leyive des ptites nuketes di schoice après l' blanc-bwès. On djheut k' les åbes avént des poes, paski ces ptitès nuketes la estént a pô près come des poes.

On côp k' el cir esteut po s' mete å Midi, la, adon on pleut-z î aler francmint. On rwaitive les stoeles li nuteye di dvant. Si ele siclatixhént d' ene façon k' les viyès djins conoxhént bén, c' est k' il aléve fé oraedjeus l' londmwin. C' esteut do bon tins po peler. Adon on s' rewoeyive a cwatre eures å matén, manire d' ataker avou l' solea ås aireurs do djoû. Li feme aprestéve kekès fadêyes et on bidon d' noer cafè — c' esteut sovint do tene, saiss, si tene k' il åreut seulmint stî on cwårt di poy pus tene il åreut yeu trawé —; on tchôkive tot ça dins l' carnassire, et pu hay des guetes på cou d' l' eglijhe, på Pazea do curé, e rmontant l' Flaxhi et e passant houte del Faloejhe, disk' å Martcha. On côp arivé a l' pårt, on tapéve li malete djus, a l' coete padrî l' pate d' èn åbe et on rexheut l' peloe foû del potche.

Pitit Firmin – Po cwè fé, on peloe ?

Mononke Colas - Mins ci n' esteut nén on peloe come po peler ås canadas u splitchî ås raecenes, saiss. Ratind on pô, dji m' t' è va mostrer onk… »

Li mononke drouve l' ouxh do manaedjî, rinaxhe on moumint dins tos les tchinisses ki sont disbrålés la, cou dzeu cou dzo. Pu i rclôt l' ouxh et drove onk des ridants di dzo. Laddé, c' est co todi l' minme tåvlea. Ene troye n' î rtrovreut nén ses djonnes!

– Portant, c' est bén l' diåle si dji n' l' åreu nén muchyî avår ci », k' i grogne dins lu minme.

I grevisse co on moumint dins s' cafarnayom, pu i s' renairit.

Mononke Colas – Dji m' va waitî do tel ritrover po dmwin, dit-st i, ca i m' shonne k' il est grand tins d' aler coûtchî, la, mi.»